کد مطلب:29559 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:30

گنجینه پرسمان » اعتقادات

اطاعت پدر و مادر تا چه حدّ بر فرزند لازم است؟ ايا اجداد و جدّات هم حكم پدر و مادر را دارند؟

اطاعت از پدر و مادر و از اجداد و جدات (پدر بزرگ و مادر بزرگ) تا آنجا واجب است كه دستور به گناه و خلاف شرع ندهند. امر و دستور پدر و مادر در محرّمات تأثيري ندارد؛ همين طور نهي پدر و مادر در واجبات قابل اطاعت نيست، مثلاً دستور بدهند كه نماز واجب را نخوان يا روزه واجب را نگير يا شرب خمر كن.

در اين موارد اطاعت آنان لازم نيست. اميرالمؤمنين(ع) فرمود: لا طاعة لمخلوق في معصية الخالق؛[1] اطاعت از مخلوق (هر كس كه باشد) در انجام معصيت الهي پذيرفتني نيست.

در غير اين دو صورت يعني در مستحبات و مكروهات و مباحات، اطاعت از آنان لازم است. قدر مسلّم از وجوب اطاعت پدر و مادر و جد و جدّه مواردي است كه مخالفت نمودن با آنها موجب اذيت و ناراحتي ايشان گردد و خاطر آنان آزرده و قلبشان شكسته شود. در اين صورت مخالفت با ايشان حرام و گناه كبيره است، چون مصداق حقيقي عقوق والدين است، مثلاً هر گاه فرزند بخواهد سفر غير واجبي برود و والدين در اثر ترس از رسيدن ضرري به او يا در اثر شدّت علاقه و نداشتن طاقت دوري فرزند، او را از مسافرت نهي كنند، بطوري كه اگر مخالفت كند و به سفر برود، ناراحت و آزرده خاطر ميشوند، در اين صورت سفر، حرام و معصيت خواهد بود. خلاصه هر موردي كه مخالفت والدين سبب اذين ايشان گردد حرام است مگر اين كه اطاعت از آنان در اين موارد موجب عسر و حرج يا ضرر بر فرزند شود، مثلاً اگر پدري به فرزندش دستور دهد كه زنت را طلاق بده يا كار و كاسبي ات را تغيير بده يا دختر را از شوهر كردن نهي نمايد، در صورتي كه ترك شوهر برايش حرج يا ضرر است، اطاعت ايشان واجب نيست.1[2] بنابراين اطاعت از پدر و مادر و جد و جده واجب است به دو شرط:

1ـ اطاعت از آنان باعث معصيت الهي نشود.

2ـ اطاعت باعث عسر و حرج و ضرر نشود.

تذكر: اطاعتي كه واجب است، در جايي است كه اطاعت نكردن باعث اذيّت و آزار و ناراحتي آنان شود. بنابراين اگر اطاعت نكردن از پدر و مادر، موجب آزار و ناراحتي آنان نشود، اشكالي ندارد، گرچه جلب رضايت آنان مطلوب تر و بهتر است.

نظرية فقهي:

از يكي از مراجع سؤال شده: امر و نهي پدر و مادر تا چه حدّي بر انسان واجب است؟ آيا اگر باعث اذيّت آنان نشود، واجب مزبور به جا آورده شده است؟

جواب داده اند: كاري كه موجب تأذّي والدين شود و بر فرزند واجب نبوده باشد، بايد آن كار را مرتكب نشود يا از پدر و مادر مخفي دارد يا آنها را راضي كند، ولي اطاعت آنان به عنوان اطاعت والدين وجوبي ندارد (بلكه اذيت آنان حرام است).[3]









[1]نهج البلاغه، قصار الحكم، شمارة 165.

[2]شهيد دستغيب، گناهان كبيره، ج 1، ص 130، با تلخيص و اضافات.

[3]آيت الله تبريزي، استفتائات جديد، س 2230، چاپ اوّل انتشارات سرور؛آيت الله فاضل، جامع المسائل،ج 1، س 2188؛ امام خميني، توضيح المسائل مراجع، ج 2،مسائل متفرقه، س 85، چاپ اوّل، انتشارات اسلامي، ص 675.